Jestem na tak, jestem na nie... "Panna Nikt" Tomka Tryzny.

Z ręką na sercu mogę powiedzieć, że nigdy nie miałam ochoty przeczytać "Panny Nikt". Pamiętam jak natknęłam się w telewizji na film w reżyserii Andrzeja Wajdy nakręcony na podstawie tej książki. Już po kilku minutach wiedziałam, że to nie moja bajka, że film jest dla mnie dziwnie straszny i odpychający. A jednak stało się... Kilka miesięcy temu będąc w księgarni natknęłam się właśnie na wspomniany tytuł i sama nie wiem jak i kiedy, stałam z nim przy ladzie i płaciłam za niego pani sprzedawczyni. Książka pojawiła się na mojej półce i co jakiś czas przyciągała swoją okładką mój wzrok. Zdecydowałam więc: oto przyszła pora na to by ją przeczytać!

Marysię Kawczak poznajemy w najważniejszym momencie jej życia. Piętnastolatka nie tylko bowiem staje się kobietą (dostaje pierwszej miesiączki), ale również razem z rodzicami przeprowadza się do Wałbrzycha i trafia do nowej szkoły. Nieśmiała, skromna dziewczyna musi znaleźć się w nowym społeczeństwie szkolnym, gdzie królują wartości do których ona nie jest przyzwyczajona, których nie zna. Tutaj o pozycji w klasie decyduje strój, stopień bezczelności wobec nauczycieli oraz ilość zapatrzonych w ciebie koleżanek. Już pierwszego dnia Marysia przekonuje się, że umiejętności, które przyswoiła sobie w poprzedniej szkoły, w poprzednim życiu nie mają tutaj żadnego znaczenia. Brutalnie zostaje sprowadzona na ziemię...

W nowej klasie, wyśmiewana Marysia poznaje Kasię Bogdańską. Ta pewna siebie, zbuntowana i bezczelna dziewczyna stopniowo staje się nie tylko przyjaciółką, ale również idolką zahukanej Marysi. Uzdolniona artystycznie, tworząca muzykę Kasia ma ogromny wpływ na swoją przyjaciółkę. Marysia, która na początku walczyła z poglądami tej szalonej dziewczyny, powoli zaczyna przejmować dla siebie jej sposób zachowania i niektóre wartości: oddala się od rodziców, zaczyna kłamać i robić rzeczy, które dla niej samej są przekroczeniem jakichś społecznie przyjętych zasad i granic. 

Przyjaźń pomiędzy nimi zostaje jednak zachwiana. Kasia bowiem, targana emocjami, wpadająca w swoich zachowaniach ze skrajności w skrajność, w dodatku przyznająca się do istnienia drugiej 'osoby' wewnątrz siebie, oddala się od Marysi. Ta natomiast, początkowo tęskniąca za przyjaciółką, zostaje 'przejęta' praktycznie na własność przez Ewę Bogdaj. 

Ewa pochodzi z dobrze sytuowanej rodziny. Adorowana w klasie przez wszystkie koleżanki, jest rozpieszczona, przyzwyczajona do luksusów, a także doświadczona w sferze cielesnych przyjemności. Po Kasi, to właśnie Ewa staje się kolejną nauczycielką Marysi. Ta nieśmiała kiedyś dziewczyna pod wpływem nowej przyjaciółki staje się odważna, interesowna i pozbawiona skrupułów. Po raz kolejny Marysia czuje, że znalazła przyjaciółkę na śmierć i życie. Do czasu...

Choćbym bardzo, bardzo chciała nie potrafię skrystalizować swojej opinii na temat tej książki!  Czuję w swojej głowie 'wielkie podzielenie' i za nic nie potrafię się zdecydować to której grupy czytelników tej książki chcę się zaliczać! Dlaczego?

"Panna Nikt" to książka, o której Czesław Miłosz pisał, iż jest to pierwsza polska powieść postmodernistyczna, a krytycy literaccy albo podzielali jego zdanie, albo byli w tej kwestii na odmiennym biegunie. Ja jestem na obu!

Z jednej strony wydaje mi się, że widzę wielkość tej powieści choć chyba głównie dlatego, iż nigdy wcześniej nie spotkałam się z tego typu książką, z drugiej jednak jakaś infantylność z niej biła. Przynajmniej takie jest moje odczucie. 

Książka Tomka Tryzny to powieść, której narratorką jest sama Marysia Kawczak, 15-latka, która w powieści Tomka Tryzny posługuje się językiem bardzo dobrze wychowanej, niewinnej 10-letniej dziewczynki?! Zastanawiałam się czytając jej słowa, czy tego typu dzieci jeszcze istnieją? I doszłam do wniosku, że może tak, ale tylko gdzieś daleko od cywilizacji, zamknięte pod kloszem nadopiekuńczych rodziców... I tutaj już w pewnym sensie poległa dla mnie ta powieść, bo brak jej uniwersalizmu i realności. Choć z drugiej strony czy nie na tym polega właśnie postmodernizm w literaturze??? Oczywiście z czasem narracja głównej bohaterki, tak jak i ona sama ulegają zmianie. Drastycznej i takiej z której bije cała prawda o nastolatkach. Przychodzą bowiem w życiu każdego młodego człowieka takie chwile, gdy naszymi autorytetami, miłościami czy idolami stają się równolatkowie, którzy mogą więcej, mają więcej, umieją więcej i tylko od siły naszego charakteru zależy to, w jaki sposób oni się z nami obejdą oraz to co my z tych znajomości wyniesiemy. Marysia wyniosła z obu przyjaźni zło i gorzką prawdę o świecie... 

"Panna Nikt" to powieść o nastolatkach, złu, namiętnościach, nienawiści i całkowitym oddaniu się władzy drugiej osoby. Jak dla mnie to za wiele. Książkę połykałam strona po stronie, ale z jakimś niezidentyfikowanym niesmakiem. Ciekawiła mnie historia Marysi, ale przerażał mnie i obrzydzał klimat tej powieści. Schizofrenia wisząca w powietrzu i demony przelatujące pomiędzy zdaniami sprawiały, że zamykałam tę książkę z ulgą i niezrozumieniem. Choć przecież ją zrozumiałam! Wiem jakie jest jej przesłanie, wiem co autor chciał za jej sprawą pokazać, a jednak. Chyba po prostu "Panna Nikt" to nie moja bajka.

T. Tryzna, Panna Nikt, Wydawnictwo Czarna Owca, 2010, s.468.